Gustav Mahler beschreef ooit een zangwedstrijd tussen de nachtegaal en de koekoek waarbij de ezel scheidsrechter was. Tegen alle verwachtingen in verkoos hij de koekoek boven de nachtegaal. De ezel, die immers enkel zijn eigen iaa gewend was, begreep veel meer van het koekoek van de koekoek dan van de versierde melodieën van de nachtegaal.

Zo begrijpen en delen wij de wereld in aan de hand van de taal die ons ter beschikking staat.

Lucas Vandervorst is de ezel die de koekoek verkiest – hij draagt zijn oren. Zoals koekoekseieren in verschillende nesten worden uitgebroed – broedt hij steeds op een andere plek (broekzak, oksel, jaszak) een koekoeksei uit. Geboren worden teksten van: Virginia Woolf, Kafka (de kever), T.S. Eliot, Marcel Proust (de Madeleine), Paul van Ostaijen en James Joyce. Dit proza en de poëtische taal worden afgewisseld met filosofieën van Wittgenstein die de logica achter die taal probeert te vatten. (“Waarover men niet spreken kan, kan men beter zwijgen.”) Taal komt gelijk aan wereldbeeld te staan.

Lucas staat alleen in een veld van klaprozen voor een rode horizon. Links langs het veldje staan ventilatoren die suggereren dat het straks zal gaan waaien – ze blijven echter stil. Vergeten? Een klein spel der verwachting? Of dat alles wat je in taal probeert te vangen weer weg waait? Net als wat Wittgenstein zegt, dat je zijn traktaat kunt gebruiken om tot boven de taal te klimmen, maar het dan als een ladder moet wegschoppen?

Het rood komt terug in de vraag naar het woord voor rood. Rood? En hoe ze natuurlijk enkel rood kan zijn naast, geel en blauw enz. “De stilzwijgende afspraken die we hebben om te kunnen communiceren zijn zeer complex… Waarom bestaan er uitdrukkingen als ´als het ware´ ?”

De acteur komt weinig van zijn plaats, brengt zijn tekst met een tikkeltje melancholie en humor (emoties die we zoals hij later, naar Wittgenstein, zegt pas als we ons aan de randen van onze (persoonlijke) ruimte bevinden, zullen tegenkomen..)

De ironie past bij de manier waarop het proberen de logica van taal in taal uit te drukken je erin doet verstrikken – omdat het eigenlijk om een andere taal vraagt. (Het zwijgen wellicht). Zijn sporadische ´gekheid´ past de ezel dus wel als hij in het begin rare sprongen – een dansje – maakt. Verder staat hij stil in zijn veld en broedt op andermans eitjes – en de filosofie van Wittgenstein.

De vorm is simpel en blijft in de loop van de voorstelling gelijk. Hoewel de theatrale code eenvoudig is, is ze effectief. Het onderscheid tussen de verschillende citaten wordt in -of uit geleidt door de roep van een koekoek, Vandervorst die het eitje schud en de auteur noemt van wie hij net iets heeft geciteerd. Eenvoudig te ´lezen´ dus – een voorstelling die Wittgenstein, zij het in de basis (!), begrijpelijk maakt.

(Er waren tamelijk veel filosofen onder het publiek, die het natuurlijk maar een beginners les in de filosofie vonden – en iemand was ook van mening dat de citaten te weinig diepgang boden. Hij had waarschijnlijk de nachtegaal verkozen..)

Bovendien laat de vorm van de voorstelling veel ruimte voor eigen associaties – ik moest veel aan Beckett denken die taal van zijn betekenis probeert te ontdoen, aan JeanPaul Van Bendigem die tijdens een lezing zei: “Probeer maar een halve dag alles letterlijk te nemen en spreek enkel in letterlijke bewoordingen. Je zult zien dat het onmogelijk is en je erg eenzaam achterblijft..” De kever van Kafka blijft me ook sterk bij.

Zo kan iedereen ezel zijn en op basis van het iaa dat hij het beste kent, zijn eigen scheidsrechter spelen.

Nienke Scholts. Gezien 17 febr 2009, Bourla Antwerpen. Grote Zaal. Première – en voorlopig enige uitvoering.

Een bizarre voorstelling. Niet zozeer vanwege het verhaal: vrouw heeft alles opgegeven voor haar huwelijk, niet alleen haar carrière, maar zelfs haar voornaam en zit nu na vijftig jaar huwelijk “opgesloten” met een tirannieke mensenhater.

De vervreemding komt vooral door de regie en vormgeving van Ahlbom. De grens tussen droom en werkelijkheid wordt regelmatig gepasseerd door onvewachte gebeurtenissen zoals een tv-presentator die door het beeldscherm heen stapt, een buurvrouw die haar hart uitsnijdt en het achterlaat, een plotseling invallende herfst met neerstortend blad en later zelfs drie bomen, een kopje op tafel dat een eigen leven begint te leiden, enz. Soms wordt dat wat veel. Maar gelukkig is daar dan Lenie Breederveld die onze aandacht blijft vasthouden met haar aanwezigheid, haar blikken, haar manier van lopen, haar verzet tegen de architect.

Hij een oude, verongelijkte, bazige, egoistische en vergeten architect. Een prachtige Aat Ceelen.

Zij (Leny Breederveld, goed als vrijwel altijd)een fysicus met speciale aandacht voor causaliteit, die, vanaf de dag van de bruiloft, van toewijding aan de grillen van haar man, een carriere heeft gemaakt.

Het wordt haar geleidelijk aan duidelijk dat zijzelf de causaliteit van de verkeerde keuzes heeft geleefd.

Via keukenkastjes als doorgeeftluik van het geheugen, een jonge hartchirurge die haar eigen hart uitsnijdt en die aan haar ter bewaring geeft en vooral haar man die, niet alleen door het voortdurend kwijt zijn van bril en gehoorapparaat, er blijk van geeft zich van de wereld te willen afzonderen, komt zij alsnog tot het besluit het huis, het huwelijk, de gevangenis te verlaten.

Het is verrassend, tintelend, bijna vrolijk toneel met prima tekst (Marijke Schermer) over de treurigheid van menselijke relaties.

Wel klinkt doordat een ‘gemengd dubbel’( oud echtpaar staattegenover jong echtpaar) heel in de verte ‘who is afraid of Virginia Woolf’ mee.

Niettemin: een prima avond toneel.

De veelbesproken voorstelling Roll With It van Stichting Nieuwe Helden is nu met een laatste deel beëndigd. De resensies die eerder hier verschenen gaven al aan dat het hier geen gewone voorstelling betrof. Het publiek leefde mee, reageerde tijdens en vooral na de voorstelling en zelfs nog dagen later. De acteurs hebben nu hun personage begraven en zijn terug zichzelf geworden. Op www.rollwithit.nl is het laatste deel te bekijken.

Anderhalf uur gescheld en getier, niet alleen op het geposeer van acteurs en theatermakers, maar ook op de zich als kunstminnende bewonderaars van dat theater (en van kunst in het algemeen) afficherende Weners. Dat zou ondraaglijk zijn als Damiaan De Schrijver er niet ook de triestheid van laat zien. En, niet onbelangrijk, ook de humor. De Schrijver is bij vlagen meesterlijk in deze monoloog naar de (na verschijning in 1985 in Oostenrijk verboden) roman Holzfällen van Thomas Bernhard. Een must see dus? Ik twijfel. Dat komt door vertaalster Monica Verhofstadt in de rol van souffleur. Op haar vertaling valt niet zoveel aan te merken, daar gaat het niet om. Maar op haar acteren wel. In bijna alle recensies na de première in Antwerpen, anderhalve week geleden, werd niet alleen het spel van De Schrijver maar ook expliciet dat van de souffleur bejubeld, van de meestal zwijgende tegenspeelster met wie De Schrijver interactie zoekt. Maar die souffleur was Jolente De Keersmaeker. En ik heb zo het idee dat dat een heel groot verschil maakt.

Lieve mensen, ga hier naar toe! Ook al denk je dat het onderwerp je niet aanspreekt (2 natuurkundigen die het hebben over kernsplitsing en allemaal andere natuurkundige zaken), toch gaan! Want de tekst is zeer toegangkelijk geschreven (zelfs een nietnatuurkundig persoon als ik begrijp het) en het is tevens een prachtige tekst (daarom gewei). Tevens gewei voor Bram van der Vlugt die ondanks een respectabele leeftijd nog zo goed kan spelen. Geweitje voor Liz Snoijnk die een prachtige kille vrouw neerzet. En 2 gewei-en voor Stefan de Walle. Die man is in dit stuk phenomenaal. Dus een prachtige tekst en 3 topacteurs die er nog wat extra’s van maken, wat wil een toneelliefhebber nog meer?

Een geheel andere voorstelling dan de vorige die ik gezien heb van dit gezelschap. Er is gewerkt vanuit een bestaande tekst, en in plaats van een vrij vrolijk geheel met veel mensen, was het nu beperkt tot 4 spelers. En zwartgallig, erg duister allemaal. Teksten, vormgeving, sfeer. Toegegeven, de voorstelling was ook gevuld met humor, maar het gedrukkende gevoel was erg mooi neergezet, en ook versterkt door de muziek die live was. De voorstelling is gesitueerd in een afgelegen dorpje, waar twee broers constant ruzie maken, en waar de plaatselijke alcoholische pastoor zijn kudde niet op het rechte pad krijgt. De scène waarin de pastoor besluit een einde aan zijn leven te maken door zich in het plaatselijke meer te verdrinken, was heel erg mooi: terwijl de pastoor zijn afscheidsbrief voorlas werd hij natgegoten door water uit zijn drankflessen. Prachtige scène, en had ook een prachtig einde geweest van de voorstelling. Alleen ging hij daarna nog best een tijd door. Met een scène die ook wel leuk was om naar te kijken, ook weer gevuld met zwartgallige humor, maar die voor mij de voorstelling minder krachtig maakte. Vandaar de tomaat.

Het lag waarschijnlijk weer eens aan mij. Rotdag achter de rug, moe en eigenlijk geen zin. Daarnaast vergeleken met het wel hard lachende publiek was ik jong, geen vader en dus niet in staat om me in te leven in deze beschaafde ouders.

Vanaf het eerste moment dat de twee echtparen het conflict proberen op te lossen (al dan niet met tegenzin) zijn de personages te onbeschoft om ook maar iets constructiefs te bedenken. Dat kijkt niet fijn. Daarnaast zijn de personages te wispelturig, berispen eerst de een, staan dan aan de kant van de ander. Er is op deze manier geen sprake van enig conflict. Ook de innerlijke zieleroerselen zijn niet de moeite waard om je in te verdiepen, want die springen van hot naar her.

Natuurlijk kan je er om lachen. En natuurlijk speelt Marcel Hensema overtuigend een harteloze vader en speelt Tjitske Reidinga de afwezige hysterische vrouw weer goed. Maar het was voor mij allemaal te gemaakt, te vervreemdend om het leuk te vinden.

Het wonderlijke en tragische levensverhaal van Hatty Waterman. Door Woudenberg in zijn bekende sobere stijl prachtig verteld. Hij trekt je langzaam de voorstelling in om je vervolgens niet meer los te laten. Adembenemend en meeslepend!

Beau van Erven Dorens hoeft geen moment spijt te hebben, dat hij niet in deze tweede productie van REP (Rick Engelkes Producties) en MTV zit. Amateurtoneel is over het algemeen nog beter te harden dan deze voorstelling.

Dat namen als Teun Kuilboer en Johnny de Mol allerminst een garantie zijn voor een goede voorstelling, dat blijkt maar weer.

De teksten worden gereciteerd alsof de spelers zo snel mogelijk naar de kroeg willen. De ‘grapjes’ zouden zelfs in het geval van kindertheater nog als té flauw worden beschouwd. Het spel, de intonatie, de wisselwerking en de overtuiging, het is allemaal ronduit brak!

Na een avond kijken naar bijzonder inspiratieloos toneel wat eigenlijk nog het meeste weg heeft een repetitie door 5 jongens met een dikke kater, blijf je zitten met slechts 1 vraag: “Kan ik mijn geld misschien nog terugkrijgen?”.

Is er dan geen pluspunt? Jawel. De spelers zijn tekstvast en rammen daardoor het hele spel er in no-time doorheen. Je staat met een opgelucht gevoel snel weer buiten (als je onderweg niet ergens in slaap dommelt).

Als je nog de kans hebt om te gaan, doe jezelf dan een plezier: Ga niet!