Ja ja ja, ik heb de gouden tomaatvoorstelling van dit seizoen ontdekt. Ik heb mij anderhalf uur lopen ergeren en dat is voornamelijk de schuld van regisseur Ger Thijs. Deze goede man vindt het nodig geen echte personages neer te zetten, maar karikaturen die anderhalf uur geen enkele ontwikkeling meemaken. Carien Crutzen is anderhalf uur aan het krijsen en verontwaardigt aan het doen en blijft dat ook, al krijgt ze te horen dat haar hele lichaam vol zit met kanker, het lijkt alsof het haar niks doet. Mark Rietman, als de wethouder die ook nog homo is, speelt of helemaal geen homo of een overdreven Gordon-nicht, geen subtiele trekjes van een homo met soms een handje hier of een gilletje daar. René van Zinnicq Bergman is een sul die onder de plak zit bij zijn vrouw (Crutzen) en voelt geen opluchting als zijn vrouw sterft of zich echt ongemakkelijk als Rietman avances probeert te maken, nee hij is gewoon een sul en dat doet hij plichtsgetrouw. En dan de nietszeggende Chileen die ook niks lijkt te voelen. Alle 4 de acteurs zijn door Thijs in een hokje gezet en mogen daar niet uitkomen. Daardoor is er geen enkel moment van rust want dan komt Crutzen er weer door heen en het stuk mag ook niet schrijnen, zwaar en zwart worden. Ieder moment dat dat een beetje gebeurd, daar wordt meteen een grap overheen gegooid. En het decor met het portret van het meisje snapte ik ook niet. Toch een pluspuntje, ook al helpt het voor rest niks: eindelijk weer eens onversterkt. Maar daar wordt het spel jammer genoeg niet beter op.

Een mooie voorstelling, waarbij er best wel iets gevraagd wordt van het publiek. De teksten zijn mooi maar aan de zware kant, spelers spelen goed, en het is een erg mooi toneelbeeld. Plakken van boom liggen op de grond in het midden van het podium, die dan zowel het jachthuis aangeven waar de personages in zitten, als ook gelijk het bos erom heen waar de schorskever oprukt (deze hoor je ook knagen, en je ziet ook steeds meer van deze plakken boom geinfecteerd worden, doordat er speelkaarten opgelegd worden). Verder lijken er wel twee toneelstukken in elkaar geschoven te zijn. Er is het verhaal van de generaal die alles kwijtraakt. Zijn status, zijn bos, zijn gezondheid. En dan zijn er de vertellers, die behalve het verhaal van de generaal ook ietwat zwartgallige teksten hebben over dat ieder mens dood is, en iedere dag weer wakker wordt in ongeinteresseerdheid. Allebei deze kanten waren boeiend, maar stonden voor mij nog net iets te veel op zichzelf, hadden misschien beter twee losse voorstellingen kunnen zijn. Ben wel zeker van plan om naar de volgende voorstelling van Hanna Timmers te gaan kijken.

Wat een goede voorstelling! De hele zaal is het dorpje dogville. Tribune is weggehaald, en vervangen door krukjes, waar je als publiek op kan zitten waar je maar wil. En het is vooral de bedoeling dat je ook gedurende de voorstelling nog verplaatst. Dat laatste doet natuurlijk bijna niemand, omdat we als publiek bang zijn te bewegen, maar dat maakt het idee niet minder leuk. Verder werd de sfeer door de aankleding echt goed gezet. Decor, muziek, licht, filmprojecties, werkten allemaal erg goed samen. Omdat ik de film ook al gezien had, zat ik met veel plezier te wachten op bepaalde scènes, die me dan, als ze kwamen, uiteindelijk niet teleurstelden. Vond het gesprek van Grace in de auto met de Grote Man ook erg sterk. Wel vind ik het stuk eigenlijk nogal traag. Ik begrijp wel dat dat past bij de sfeer van het slaperige dorpje, maar een half uurtje schrappen had denk ik best gekund. Ook is het feit dat het publiek zo rond mag lopen best een groot risico. Zo ging het publiek niet altijd snel genoeg aan de kant als mensen spullen nodig hadden of ergens naar toe moesten, en dat verhoogt de snelheid ook niet. Maar het totaal is echt een mooie voorstelling, een aanrader!

Mooie locatie, de snijzaal in Utrecht. Maar sloot niet per sé aan bij het stuk. En waarom de boomstronk op het podium? Verder sloot het stuk niet aan bij de teksten op de flyer, wat niet zo uit zou hoeven maken, maar ik vond de tekst op de flyer nou net interessant. Nu was het een voorstelling met twee karakters die elkaar telkens na een tijdsprong weer tegen komen. Tussen de tijdsprongen door zitten dan niet zo veel toevoegende stukjes waarin ze bijvoorbeeld dansen of vogels uitbeelden. De scènes zelf zijn wel prima. Maar niet echt mooi, niet echt spannend, niet echt scherpe dialogen. En er was bij de beide karakters ook eigenlijk geen ontwikkeling gedurende het stuk, dus het kabbelde allemaal een beetje voort tot het ineens was afgelopen. Jammer, ik vond Overwinteren namelijk echt heel erg goed, en had dus hoge verwachtingen.

Een voorstelling waar ik uiteindelijk gewoon niet zo de doelgroep voor was. Ik ben er achter gekomen dat ik niet van Molière hou, en wist al dat ik het niet zo op had met clowns. Het decor was overigens erg sterk. Tralies, met daarin twee dimensionaal de meubelen. Tartuffe als soort zweverige new age goeroe werkte ook erg goed, en leverde ook erg grappige scènes op. Vond de eindscène, waarbij het hele gezin het bloed uit de mond droop eigenlijk niet zo heel erg passen bij de rest van het stuk, maar verder wel een mooi beeld om mee te eindigen.

Ben heel erg geraakt. Prachtig stuk, prachtig ensemblespel. Zat (toevallig) prima, kon alles heel goed volgen en zien. Zeer onder de indruk. Kesting die zo geloofwaardig bloedgevaarlijk is, maar me ook aan het huilen maakt als hij naar zijn jongste broertje kijkt. Zijn impact op de familie die zo blij bij elkaar zit als Rocco heeft gewonnen. Het einde als dat jongste broertje helaas ook al de bokskant op lijkt te gaan. Dat speciale moment waarop Paroles wordt gezongen door Dalida, met de stem van Alain Delon, de oorspronkelijke Rocco uit de film, als tegenspeler. Mooiste stuk wat ik heb gezien sinds Angels in America. En de filmpjes van immigranten in Nederland die in de pauze te zien zijn, zijn enig en ook ontroerend soms. En wat zeer aangenaam was: de schouwburg vierde de opening van de Rabo-zaal en de toegangsprijs was maar 5 euro ipv 30 - had daar de dag van tevoren wel een uur voor in de rij moeten staan, maar dat vond ik niet erg. Deed wel wat New Yorks aan. Enige kleine punt van kritiek: Halina Reijn is een prachtig actrice, maar om de een of andere reden vermoeit ze me na een tijd. Geen idee waarom. Ik blijf echter graag naar haar kijken.

Warm aanbevolen voor mijn Nederlandse theatervrienden: Andromaque van Racine in de regie van Declan Donnellan, speelt deze week in Den Haag. Sublieme tekst, subliem acteerwerk, sublieme regie. Met niet meer decor dan een dozijn stoelen wordt alles glashelder gemonteerd en uit de doeken gedaan. Met veel beweging, maar geen enkele stap of gebaar teveel. De prachtige verzen doen je weer beseffen dat Racine niet alleen een van de grootste Franse toneelauteurs is, maar vermoedelijk ook de grootste Franse dichter. Een vorstelijke voorstelling: ga dat zien !

KUNSTENFESTIVALDESARTS Back to Back Theatre - Food-Court

Het Kunstenfestivaldesarts opende dit weekend. In de wandelgangen is veel te doen over Food Court van Back to Back Theatre; van diegene die al geweest zijn komen verschillende geluiden; wie nog moet gaan is onverdeeld nieuwsgierig: Back to Back Theatre is een theatergroep uit Australië die bestaat uit zeven professionele acteurs met een mentale en/of lichamelijke beperking.

“(…) Niet vaak worden “zulke voorstellingen” (dit alleen al klinkt mij verkeerd in de oren maar de terminologie ontbreekt mij hier) binnen de professionele context van een kunstenfestival als deze geplaatst. De keuze voor de selectie ervan binnen de programmering van het KFDA is de grootste reden voor de nieuwsgierigheid van de andere professionelen uit de sector, die hier een groot deel van het publiek vormen. Het aangewezen zijn op woorden als ´zulke´ in de zoektocht naar een manier om de context waarin je de voorstelling zou kunnen lezen te benoemen, is denk ik precies waar de schoen knelt. Want waarom de categorie ´zulke´? Wat beschrijft dat? Ik weet het niet. In de context van het festival zou je Food Court volgens dezelfde criteria kunnen bekijken als de rest van het programma. De beoordeling en de positieve of negatieve kritiek op de voorstelling zou geuit worden zonder al te veel rekening te houden met wie er nu precies op de scène stond. Hoewel er dramaturgisch gezien een aantal knelpunten aan te wijzen zijn, laat de voorstelling wel degelijk een eerlijke vergelijking toe met ander werk dat het KFDA presenteert. Aan professionaliteit doen de voorstelling en haar spelers dus niet onder: De Back to Back acteurs hebben allemaal een vast contract waarbij ze ingeschaald worden volgens de normen die elke acteur in Australië aangaat. Ze werken voltijds, ze toeren en staan op grote internationale festivals.

Maar kunnen we de voorstelling puur bekijken op hierboven beschreven manier? Puur inhoudelijk als hedendaagse internationale performance of theatervoorstelling? Los van de in acht neming dat deze voorstelling gespeeld wordt door mentaal gehandicapten? Nee, ik denk niet dat wij dat kunnen. Ik denk dat het ´zulke´ onoverkomelijk meespeelt en veel vragen oproept: Wat betekent deze professionaliteit? Wat betekent het als deze voorstelling in deze context getoond wordt? Omwille van welke redenen is dit geprogrammeerd? Hoe kijk je hier naar?

In het nagesprek bij de voorstelling van 3 mei waar ik aanwezig was (…) geeft iemand uit het publiek aan een probleem te hebben met de manier waarop de regisseur met zijn acteurs omgaat. Hij is studeert aan Dasarts en werkt tevens met mentaal gehandicapten: toch vindt hij het presenteren van het werk op ´deze manier´ onjuist. Wat hij hiermee bedoelt blijft onduidelijk. Hij suggereert dat de regisseur zijn spelers manipuleert. ´Ze weten misschien wel wat ze zelf doen, maar weten ze ook wat jij doet? Je kunt ze niet mee op sleeptouw nemen de hele wereld over, dat is verkeerd.´ Opnieuw laat hij in het midden wat voor manipulaties dat dan zouden zijn. ´Hem ontbreekt blijkbaar ook de juiste terminologie. ´Ik ken “hen”.´ voegt hij er nog aan toe. De acteurs geven echter geen blijk van ´herkenning´. Ze fronzen hun wenkbrauwen. Ze voelen zich duidelijk ongemakkelijk in deze discussie die over hen gaat zonder dat het woord tot hen gericht wordt.

Waarom zou je ´hen´ niet als volwaardige mensen benaderen die professioneel met hun vak omgaan? Want daar gaat het verwijt uiteindelijk om. Naar mijn idee moeten we hen boven alles wel degelijk zo benaderen, bovendien is ´onze´ professionaliteit net zo relatief. ´Steeds vaker komt men tot valse vakmatigheid,´ schreef Toine Brulin in ´Naïef Theater´. Hij pleit voor een naïef theater, kunstenaars met een kinderlijke intuïtie wiens kracht ligt in hun eenduidigheid. ´ (…) Men zou wensen dat er in die sector onvolmaakte mannen en vrouwen opstonden om dit klimaat te lijf te gaan. (…) Ze zijn als kinderen die nog deel zijn van hun Umwelt.` Kinderen bescherm je, dat is vanzelfsprekend. De vergelijking gaat zeker niet volledig op, maar om ze door te trekken: je neemt kinderen ook mee op reis, je moedigt ze aan de kansen die ze krijgen aangereikt te benutten. Je houdt ze toch niet klein en wereldvreemd? Moeten deze mensen dan beter thuis blijven? Schijnbaar veilig? Als je de groep zo samen ziet straalt het er van af dat ze zich in wat ze doen en bij elkaar op hun gemak. De acteurs lijken zich thuis te voelen in hun beroep. Doorheen het gesprek wordt ook duidelijk dat het materiaal van de voorstelling grotendeels door henzelf is aangedragen. Niet wijst er op dat ze gemanipuleerd zouden zijn om dit op scène te brengen. (…). Bij gehandicapten die de kans krijgen hun persoonlijkheid te ontwikkelen en daarbij worden aangemoedigd, kunnen de emotionele, narratieve en symbolische krachten zich sterk en uitbundig ontwikkelen en leiden tot een (…) natuurlijk kunstenaarsschap. Dit schrijft Olivier Sacks in ´Rebecca´ uit De man die zijn vrouw voor een hoed hield´, een case studie over een geestelijk gehandicapt meisje die de wereld niet kan ordenen volgens schematische wijze. Zij kan de wereld wel volgens een narratieve (of dramatische) wijze ordenen; aan de hand van verhalen en poëzie. Door te dansen kan Rebecca haar anders zo ongecoördineerde bewegingen ordenen. (Pas nu begrijp ik waarom een van de Back to Back actrices, een meisje dat hinkt, als ze danst in de voorstelling plotseling zo mooi is.) ´Bij (theater) is er nog meer, vervolgt Sacks, daar heb je de kracht van de rol – zolang deze duurt – om ordening te brengen in de gehele persoonlijkheid.´

Het ´hen´ in ´ik ken hen´ van de toeschouwer valt in dezelfde categorie als ´zulke´ in ´zulke voorstellingen´. Voorop staat dat het ´hen´ zou moeten slaan op: volwaardige mensen die professioneel met hun vak omgaan. Bij het kijken van een voorstelling die gespeeld wordt door mentaal gehandicapten vind ik dat we op twee niveaus moeten kijken: enerzijds als naar die professionele voorstelling die meedraait in het internationale festival circuit, inclusief alle mogelijke kritiek die je er vanuit die context op kan hebben. Anderzijds moeten we het onvermijdelijke ´zulke´ in acht nemen en in onze eindbeoordeling het feit dat de spelers en makers van deze voorstelling mentaal gehandicapt zijn, incalculeren. Echter niet als goedprater, want wie zijn wij om enkel op hun tekortkomingen te focussen; op lichamelijke en cognitieve ´mislukkingen´? ´Onze tests (…) zijn belachelijk ontoereikend. Ze laten ons alleen tekorten zien (…) terwijl we behoefte hebben aan muziek, vertelling en spel, realiseert Sacks zich immers in zijn verhaal over Rebecca.

In Food Court reflecteren ´de Rebecca´s van deze wereld´ hoe de wereld op hen overkomt. Ze plegen daarbij geen censuur en dat is hun kwaliteit. ´Ze signaleren duidelijk naar buiten wat er in die Umwelt aan de gang is, en dit met een onbeschaamde onbekwaamheid.´ vervolgt Toine Brulin. De directheid waarmee Back to Back een thema behandelt waar wij liever onze ogen voor sluiten, werkt omdat diegene die de spiegel vasthouden door onszelf ´buiten´ de maatschappij gezet zijn. We weten allemaal dat je van buitenaf een beter beeld hebt.. Ze zijn de ´nar´ die altijd - hoewel hij de muts van de gek draagt – de waarheid spreekt. Met ´gewone´ acteurs (weer zo´n term) zou deze voorstelling slecht zijn: te plat. Nu voelen we ons echter ongemakkelijk, terecht gewezen misschien. Dit op zijn beurt wordt versterkt door het probleem dat we niet weten of we de acteurs als onze gelijke moeten zien of dat het toch ´aapjes kijken´ blijft… Want wie doet nu wie na? Wie kijkt naar wie? Voor ´hen´ zijn wij immers de ´hen´ en de ´zulke´.

´In twee boven elkaar getekende cirkels met twee streepjes voor de armen en twee voor de benen herkent iedereen onmiddellijk zichzelf. (…)´ (Brulin)

Veel van Van Hove’s recente voorstellingen heb ik twee keer gezien. Zo goed vond ik ze. Deze voorstelling bevalt me een stuk minder. Ik denk dat het voor een deel ligt aan de scenografie. De acteurs wisselen voortdurend van positie. Dan weer op het centrale bokscanvas, dan weer verdeeld over vier op stellages gebouwde woningen, en daar zijn ze (afhankelijk van waar je zit) slecht of helemaal niet zichtbaar.

Normaal heb ik niks tegen zendmicrofoons. Maar deze keer wel. Waar de acteurs ook zijn, op of buiten het podium, hun stemmen klinken uit vier hoog boven het podium hangende speakers. In combinatie met die ongemakkelijke scenografie heeft dat op mij een afstandvergrotend effect.

Heb ik niks positiefs te melden? Ja, toch wel. Het meer intieme spel met maar twee acteurs op de mat is af en toe indrukwekkend, de scènes tussen Hans Kesting (Simone) en Halina Reijn (Nadia) bijvoorbeeld. Fraai vind ik ook de scène waarbij de boksmat eettafel is geworden, als Simone vertelt dat hij Nadia heeft vermoord en Ciro (een sterke rol van Alwin Pulinckx) de familie, en daarmee het drama, op scherp zet.

Al met al heb ik een duidelijk mindere Van Hove/Versweyveld gezien dan ik de laatste jaren gewend ben.

Ik hou van Johns voorstellingen maar deze slaat echt alles. Als fan van Bukowski ben je natuurlijk altijd een beetje op je hoede maar deze voorstelling voldeed aan alle verwachtingen!! Ik wil m nog een keer zien!!